Astronomische kosten energieakkoord verzwegen

Sneuvelt megalomaan windplan als eerste?

Het onlangs door de SER gesloten energieakkoord werd door de betrokken partijen als een grote prestatie geafficheerd, een prachtig poldercompromis.

Één partij was echter niet vertegenwoordigd en dat was de burger. En vreemd genoeg was er ook niemand van de aanwezigen op het idee gekomen om even uit te rekenen wat het glorieuze akkoord die burger zoal gaat kosten.

Kosten van wind
In het kader van een presentatie die ik onlangs voor de VVM mocht geven over windenergie, heb ik de windparagraaf uit het akkoord eens nagerekend. Ik kom uit op een totaalbedrag aan netto kosten (dus na aftrek van de baten) over de hele looptijd van het 8 GW windprogramma van minimaal 47 miljard (bijlage 1).

Dat betreft alleen de nieuw te bouwen parken, niet de al bestaande (2,5 GW).
Het totale windplan van 10,5 GW uit het energieakkoord komt op 55 miljard (bijlage 2)

Hierbij is geen rekening gehouden met inpassingsverliezen en andere indirecte maar reële kosten. Tel je die kosten van de 10,5 GW wind uit het akkoord er nog bij op, dan kom je op bijna 100 miljard (bijlage 3).

Dan hebben we nog geen prijs gehangen aan de honderdduizenden gedode vogels en vleermuizen, en de enorme aantasting van de mooiste Nederlandse landschappen.

Parallel aan mijn onderzoek bleken ook Fred Udo en Kees Le Pair  met de materie bezig te zijn vanuit een andere invalshoek. Daaruit kwam heel nuttige informatie,  hier kom ik later op terug.

Hoeveel is veel?
Door de eurocrisis zijn we wellicht immuun geraakt voor grote bedragen. Maar ik wil u erop wijzen dat we hier op een voor ons land historisch ongekende schaal van geldsmijterij uitgekomen zijn. Die 55 miljard voor 15 jaar windenergie is namelijk al bijna drie maal zoveel als de kosten van de Deltawerken, de Betuwelijn, de Hoge Snelheids Lijn, de Oosterscheldedam, de Noord-Zuid lijn, de Fyra en de Joint Strike Fighter bij elkaar!

(In miljarden euro’s:)

5          Betuwelijn
4,5      JSF
4          Oosterscheldedam
3,5      HSL
3,0      Noord-Zuidlijn
1          Deltawerken
0.5     Fyra          
21,5    Totaal      (vgl.  55 tot 98 miljard voor windenergie in het energieakkoord)

Middeninkomens
Maar dit keer komen de kosten niet uit de algemene middelen of aardgasbaten, maar zullen ze grotendeels  worden verhaald op de gezinnen met een middeninkomen.

Want als je de tuinbouw en de industrie nóg meer vraagt voor energie gaan ze failliet of weg, en dan kunnen we hier in Nederland over tien jaar het licht wel uit doen. En voor zover ze wel meebetalen wordt dat uiteraard via prijsverhogingen toch weer aan u doorberekend.

Ook de laagste inkomens kunnen niet nóg hogere energiekosten opbrengen: die zijn al verdubbeld in de laatste tien jaar en vormen in de prachtwijken al veruit de grootste uitgavenpost.

Blijven maximaal 6 miljoen huishoudens over met een middeninkomen of hoger.
Puur de netto minimale kosten van het windaandeel van het energieakkoord komen dan op €611 extra per jaar per gezin. Met de overige kosten erbij kom je op  €1089 per jaar extra (bijlage 4).

Kosten per ton CO2 reductie
Bij de minimale kosten van 55 miljard en zonder inpassingsverliezen mee te rekenen kost een ton CO2 reductie via windenergie €213.
Inclusief inpassingsverliezen (€298/ton) en bij meerekenen van de extra kosten loopt dat op tot €524 per ton (bijlage 5).

De prijs van CO2 in het ETS (Europese emissie handelssysteem) ligt op het moment ergens in de buurt van €5.

De baten
De baten van dit project zijn uiterst dubieus: de 10,5 GW aan windenergie levert op papier een ca. 3 % verduurzaming van ons energiegebruik op (bijlage 6).

Maar in de praktijk wordt onze voor €200 tot ruim €500 per ton gereduceerde CO2 via het ETS voor ca €5 per ton opgekocht door Oost-Europese landen om er vervuilende bruinkoolcentrales mee te kunnen laten draaien.

Het netto resultaat van onze 100 miljard is dus: geen gram CO2 reductie.

Kosten van 14% duurzame energie
Maar dan zijn we er nog niet: de regering wil geen 3% maar 14 % duurzame energie. Ze zet zwaar in op wind omdat dat de “goedkoopste” vorm van verduurzamen zou zijn.

Nu echt even op een servetje:
Dat zou inhouden dat de rest van die 14% (per procent) aanzienlijk meer zou gaan kosten.
Maar zelfs bij dezelfde netto kosten per procent als windenergie, zou die 14% per gezin uitkomen op €2853 per jaar, oftewel €238 per maand (bijlage 7).

Nog te vermenigvuldigen met wat die andere duurzame bronnen duurder zouden uitpakken dan windenergie

Lever voor de 14% duurzame energie om te beginnen dus maar uw vakantiegeld in bij uw energiebedrijf, dan kijken we daarna wat er nog meer moet worden ingeleverd, wanneer de 3^e generatie biobrandstofenergie aanmerkelijk duurder blijkt dan windenergie (waar ik gif op inneem).

Overigens is die 14% maar een tussenstation: na 2023 moet er van de regering snel doorgestoten worden naar méér dan 80% duurzame energie in 2050.  Laat de rekenkamer daar ook meteen maar een kostenplaatje aan hangen.
Zodat u weet wat u boven het hoofd hangt!

Op naar een nieuwe recessie
Deze enorme lastenverzwaring levert de burger niets op. Het geeft alleen de afsluiters van het energieakkoord een groen imago.

Uiteraard is dit veruit grootste project uit de geschiedenis van Nederland een hoeveelheid “business” die zijn weerga niet kent. Naast de grootste verdieners (Siemens en de andere turbineproducenten, en uiteraard de banken) zullen de grote installateurs  en off-shore bedrijven tientallen miljarden opstrijken. Dat die rechtstreeks aan het besteedbaar inkomen van de burger zullen worden onttrokken wordt er niet bij verteld.
Dat dit een desastreuze klap wordt voor de economie laat zich raden.

Doelmatigheidsonderzoek
Aan de doelmatigheid van de uitgaven voor de JSF (een schamele 4,5 miljard) worden al jarenlang talloze onderzoeken gewijd. Maar de doelmatigheid van de besteding van dit tien tot twintig maal grotere bedrag aan vogelversnipperaars lijkt niet onderzocht te hoeven worden…

Het recente parlementaire onderzoek naar effectiviteit van klimaat- en energiebeleid concludeerde dat het wel vreemd was dat er al sinds 2005 niet meer gekeken was naar de doelmatigheid van die bestedingen, en had als aanbeveling om de periode van 2005 tot 2012 toch eens onder de loep te leggen.
Dat vinden wij een uitstekende suggestie, want dan komt de periode Cramer eindelijk eens in de schijnwerpers. Daar willen wij met veel plezier een bijdrage aan leveren!

Maar waarom staat er nergens dat het wellicht raadzamer is om juist vooráfgaand aan de uitgaven een kosten-baten analyse te doen? Vooral als het om een bedrag gaat ter grootte van een derde van de landsbegroting, lijkt me dat niet echt een overbodige zaak!

En waarom horen we de rekenkamer niet over deze extreme uitgaven waar geen aantoonbare baten tegenover staan? Zucht die wellicht al veel te lang onder haar PvdA leiding?

Dubieuze rol van EIB en ECN
Overigens bleek uit onderzoek van Fred Udo dat er wel degelijk opdracht is gegeven tot een onderzoek naar de financiële gevolgen van het energieakkoord: “Het ministerie van BZK heeft het EIB op verzoek van de SER gevraagd om de maatregelen in het SER Energieakkoord te analyseren op hun economische doorwerking.”

In dit rapport komt EIB (op grond van een ECN rapport) echter tot veel lagere bedragen: de 8GW aan extra windcapaciteit  komt totaal op krap 8 miljard (4,1 + 3,7).

Dat is nog steeds het allerduurste project uit de geschiedenis van Nederland, maar wel 85% minder astronomisch megalomaan dan uit mijn berekeningen blijkt. Hoe kan dat nu?

Navraag bij de opstellers levert een ontnuchterende conclusie op: men heeft voor wind om onverklaarbare redenen alleen de investeringen van 2013 tot 2020 in rekening gebracht. Die omvatten slechts ca ¼ van het totaal.

Daarnaast heeft men met een 25% kostendaling t.o.v. vandaag gerekend, en zijn de elektriciteitsleidingen naar de windparken op zee niet meegerekend.
Nu stijgen de kosten van windenergie de laatste tien jaar alleen maar (ca 40% per 5 jaar) en kost een aansluiting van een windpark op zee ca 1/3 van de parkkosten.

Als je de toekomstige investeringen en de stroomkabels meerekent, en uitgaat van gelijkblijvende prijzen (dus niet van de waarschijnlijke stijging of onwaarschijnlijke daling) kom je in plaats van op 8 miljard uit op 49 miljard (zie bijlage 8).  Dat ligt nét iets boven  mijn berekening in bijlage 1, en is zes maal zoveel als het EIB / ECN rapport ons wil doen geloven.

Aangezien het de opdracht was om de financiële consequenties van het (gehele) energie akkoord door te rekenen zijn de getallen in dit rapport dus volstrekt onjuist.

De kamer aan zet
Inmiddels is minister Kamp van deze misleiding op de hoogte gesteld door de  groep kritische onderzoekers rond Le Pair en Udo,  en heeft het persbericht over deze brief zaterdag bijna alle kranten gehaald (zie  Elsevier  Nu  Volkskrant  Telegraaf ).

De scope van de brief is anders dan die van dit blog.
Mijn benadering geeft een generieke berekening van de totale minimale kosten voor ons als maatschappij die met een keuze voor wind samenhangen. Dit is in lijn met mijn serie “De economie van de duurzaamheid”.
De berekening van de kosten van  wind op zee in de brief aan minister Kamp is volledig gebaseerd op de concrete case van het Gemini windpark, omdat dan uitgegaan kan worden van niet ter discussie staande bedragen.
Maar beide onderzoeken komen tot vergelijkbare conclusies.

 

Vraag aan de politiek
Ik acht het absoluut noodzakelijk dat bij de besluitvorming over een dermate groot bedrag, direct onttrokken aan het besteedbare inkomen van de burger, aan de politici ook de juiste kostenberekening ter beschikking staat, en dring daarom aan op een alomvattende berekening van de consequenties van het energieakkoord door een onafhankelijk ingenieursbureau, alvorens het akkoord als basis voor beleid te gebruiken.

 

Vraag aan de Rekenkamer
Ik dring er bij de rekenkamer op aan om het toezicht op uitgaven aan klimaat- en energiebeleid te verscherpen, en hierover punctueel aan de media en de politiek verslag te doen, zodat er zo snel mogelijk een einde komt aan peperduur symboolbeleid zonder baten, dat onze economie ernstige schade toebrengt.

 

Bijlagen:

1. De netto kosten van 8 GW extra wind in het energieakkoord
Volgens energiemaatschappijen, consistent met SDE+ regeling :
On shore wind:                                       12 ct/kWu
Off shore wind (incl. aansluiting):           21 ct/kWu

Optimistische schatting van de waarde van onvoorspelbare en onregelmatige elektriciteit (marktprijzen liggen tussen 0 en 6 cent/kWu), alle windenergie:                3 ct/kWu

Kosten 8 GW extra wind in het energieakkoord
(Kosten: Aantal GW x uren/jr x capaciteitsfactor x kosten/kWu x kWu naar Gwu x jaren)

WoZ:  4,25 x 8760 x 0,36 x (0,21-0,03) x 10^6 x 15 =  36 miljard
WoL:  3,75 x 8760 x 0,24 x (0,12-0,03) x 10^6 x 15 =  11 miljard
Samen:                                                                        47 miljard

2. De netto kosten van de 10,5 GW wind in het energieakkoord

Kosten alle wind uit Energie Akkoord:

WoZ:  4,5 x 8760 x 0,36 x (0,21-0,03) x 10^6 x 15 =  38 miljard
WoL:  6.0 x 8760 x 0,24 x (0,12-0,03) x 10^6 x 15 =  17 miljard
Samen:                                                                       55 miljard

3. De integrale kosten van 10,5 GW wind in het energieakkoord

Bij de netto kosten dienen opgeteld te worden (zie voor toelichting bijlage 9):

Wind op zee:
(Minimale) inpassingskosten                                                        5 ct/kWu
Capacity compensation                                                                2 ct/kWu
Uitval defecte turbines                                                                  3 ct/kWu
Extra slijtage backup centrales door op- en afregelen                1 ct/kWu
Samen:                                                                                         11ct/kWu

Wind op land:
(Minimale) inpassingskosten                                                        5 ct/kWu
Capacity compensation                                                                2 ct/kWu
Uitval defecte turbines                                                                  1 ct/kWu
Extra slijtage backup centrales door op- en afregelen               1 ct/kWu
Daling waarde onroerend goed                                                   1 ct/kWu
Samen:                                                                                         10ct/kWu

 Integrale kosten:
Off shore wind:                     21 + 11 = 32 ct/kWu
On shore wind:                     12 + 10 = 22 ct/kWu

Commerciële waarde alle windenergie:                                  3 ct/kWu

Kosten 10,5 GW wind uit Energie Akkoord:
WoZ:  4,5 x 8760 x 0,36 x (0,32-0,03) x 10^6 x 15 =  62 miljard
WoL:  6.0 x 8760 x 0,24 x (0,22-0,03) x 10^6 x 15 =  36 miljard
Samen:                                                                       98 miljard

4. De kosten van 10,5 GW wind voor de huishoudens
55 miljard / 6 miljoen gezinnen / 15 jaar =  €611 per gezin per jaar
98 miljard / 6 / 15 = €1089 per gezin per jaar

.
5. De kosten per ton CO2 uitstoot

Windaandeel in onze energieproductie
Elektriciteitsproductie Nederland: 100.000 GWu

Opbrengst wind uit energieakkoord:
(GW x uren/jr x cf = Gwu)
WoZ:  4,5 x 8760 x 0,36 = 14.191 GWu
WoL:     6  x 8760 x 0,24 = 12.614 GWu
Samen: 27.533 Gwu

Aandeel: 26.805 / 100.000 = 26.8%

Zonder verrekening inpassingsverliezen:
Bruto windaandeel van 10,5 GW in elektriciteitsproductie  26.8%
Uitstoot Nederlandse centrales:            62.000 kTon CO2/jaar
Kosten 10,5 GW wind:                                55/15 = 3.7 miljard extra per jaar
Reductie door 10,5GW wind (26.8%):     16.616  kTon CO2
Kosten per ton CO2:                                   3.700 / 16.6 = €223

Met verrekening inpassingsverliezen:
Door 30% inpassingsverliezen: netto windaandeel nog 18.8%
Uitstoot Nederlandse centrales:            62.000 kTon CO2/jaar
Kosten 10,5 GW wind:                                3.7 miljard extra per jaar
Reductie door 10,5GW wind (18.8%):     11.656 kTon CO2
Kosten per ton CO2:                                   3.700 / 11.656 = €317

Met verrekening inpassingsverliezen en integrale kosten:
Door inpassingsverliezen: netto windaandeel nog 18.8%
Uitstoot Nederlandse centrales:            62.000 kTon CO2/jaar
Kosten 10,5 GW wind:                                98/15 = 6.5 miljard extra per jaar
Reductie door 10,5GW wind (20%):    11.656 kTon CO2
Kosten per ton CO2:                                   6.500 / 11.656 = €558

6. Aandeel wind in Nederlands energiegebruik
Aandeel 10,5 GW wind in elektriciteitsproductie: 28% (zie bijlage 5)
Door geïmporteerde stroom (20.000 Gwu):
Aandeel wind in elektriciteitsgebruik: 27.533 / 120.000 = 23%
Elektriciteitsgebruik (2011) is  423 / 3258 = 13% van Nederlandse energiegebruik
Dus aandeel 10,5 GW wind in energiegebruik: 0,13 x 0,23 = 3%

7. Kosten van 14% duurzame energie uit regeerakkoord
Extrapolerend van 3% naar 14%:  14 / 3 = 4.67 x
Kosten 3% = €611 per gezin per jaar
Kosten 14% = 4.67 x 611 = € 2853 per gezin per jaar =  €238 per gezin per maand (minimaal)

8. Berekening ECN / EIB
Nog ¾ te investeren na 2020, dus x4
Geen prijsdaling, dus x 1/0,75 = x 4/3
Wind op zee: kabel kost 1/3 van parkkosten, dus x 4/3

Werkelijke kosten volgens ECN:
WoZ:  4,1 x 4 x 4/3 x 4/3 = 29,16 miljard
WoL:  3,7 x 4 x 4/3 = 19,73 miljard
Samen: 49 miljard.

(Vgl: bijlage 1 voor de 8 GW uit het akkoord volgens mijn berekening:  47 miljard.)

9. Berekening integrale kosten
Deze posten zijn niet exact te berekenen, zeker niet door mij, omdat ik niet de beschikking heb over de noodzakelijke data. Toch is het wenselijk om een best “guestimate” te doen om het belang van de posten in te kunnen schatten. Het maakt nogal wat uit of het samen 1 cent of 10 cent per kWu is.
Ik heb veel tijd gestoken in onderstaande schattingen en geloof dat ze voor een situatie met 10,5 GW windcapaciteit realistisch en zelfs aan de lage kant zijn. Maar ik sta open voor suggesties.

Inpassingskosten 5 ct/kWu
Dit is een zeer complexe problematiek.

Bij toenemend windaandeel nemen ook de kosten van het backup systeem toe. Deels door het dalen van het rendement van de fossiele backup centrales, en deels door het surplus dat door wind wordt opgewekt op momenten dat daar geen vraag naar is. Duitsland heeft een windaandeel dat ongeveer het dubbele is van ons aandeel, en dumpt nu al enorme hoeveelheden wind over de grens. Denemarken heeft een aandeel dat vergelijkbaar is met de 10,5 GW uit het akkoord, en moet maar liefst 40% van de windenergie exporteren of weggooien.
De voor deze post ingeschatte 5 ct/kWu is berekend door een simulatiemodel dat uitgaat van ca 8 GW aan windenergie, ongeveer tussen Duitsland en Denemarken in, en is dus een bescheiden inschatting, aangezien het akkoord op 10,5 GW  is gebaseerd, vergelijkbaar met Denemarken.

Capacity compensation  2 ct/kWu
Het loont voor energiemaatschappijen niet meer om gascentrales in bedrijf te houden. Toch zijn die onmisbaar als backup. Daarom zal hiervoor een vergoeding betaald moeten gaan worden. Naar de hoogte daarvan is slechts te gissen.

Uitval defecte turbines   1 ct/kWu (WoL) en 3 ct/kWu (WoZ)
Halverwege de levensduur van een park loont het niet meer om defect turbines te vervangen. Daardoor loopt de productie van een park in de loop der jaren terug. De ervaring leert dat dit tot nu toe soms een veel groter bedrag heeft gekost dan 1 ct/kWu en 3 ct/kWu, maar dit is moeilijk naar de toekomst te extrapoleren. 1 en 3 cent lijkt een zeer behoudende schatting.

Extra slijtage backup centrales door op- en afregelen   1 ct/kWu
Het veel vaker op- en af regelen van de centrales om wind te compenseren heeft snellere slijtage en een lagere beschikbaarheid tot gevolg. De 1 cent lijkt een voorzichtige schatting

Daling waarde onroerend goed  1 ct/kWu
De windturbines op land mogen dichter bij bewoning geplaatst worden dan vergelijkbare industrie. De hierdoor ontstane overlast leidt tot waardedaling van onroerend goed, die voor rekening van de windexploitant komt. De eerste processen hierover worden al gevoerd  (St. Philipsland). 1 ct lijkt een voorzichtige inschatting.